Shqipëria në Organizatat e Kombeve të Bashkuara në Vjenë 

Shqipëria në IAEA

Shqipëria ka qenë anëtare e Agjencisë Ndërkombëtare të Energjisë Atomike (IAEA) që kur është krijuar më 29 korrik 1957. IAEA përbëhet nga tre organizma kryesore: Bordi i Guvernatorëve, Konferenca e Përgjithshme dhe Sekretariati. Bordi i Guvernatorëve është i përbërë nga 35 shtete anëtare, 10 prej të cilave janë të përhershëm (kryesisht vendet që e kanë teknologjinë bërthamore më të zhvilluar). Anëtarët e përkohshëm zgjidhen nga Konferenca e Përgjithshme çdo dy vjet, sipas kritereve gjeografike. Republika e Shqipërisë ka qenë anëtare e Bordit të Guvernatorëve nga shtatori 2007 deri në shtator 2009. Aktivitetet e IAEA përqendrohen në tre fusha kryesore:

· Mbrojtja nga rrezatimi dhe siguria e materialeve bërthamore

· Shkencë dhe Teknologji Bërthamore

· Inspektimi dhe verifikimi bërthamor

Në 2004, IAEA krijoi Programin e Terapisë së Kancerit, i cili ndihmon vendet të ushtrojnë, zgjerojnë dhe përmirësojnë radioterapinë kundër kancerit. Bashkëpunimi midis Shqipërisë dhe IAEA ka qenë i rëndësishëm dhe i suksesshëm. Prioritetet e Shqipërisë në këtë fushë lidhen kryesisht me përdorimin e teknologjisë bërthamore në mjekësi për fazën e hershme të diagnostikimit të sëmundjeve të ndryshme, trajtimin e kancerit përmes rrezatimit, mbrojtjen e punonjësve dhe pacientëve nga rrezatimi, luftën kundër trafikimit të paligjshëm të radioaktivëve dhe materialet bërthamore.

Aktualisht, Shqipëria dhe IAEA kanë hartuar Programin Kombëtar, i cili përbën strategjinë 5 vjeçare të bashkëpunimit teknik me Agjencinë, për periudhën 2018-2022, me fokus në fushat e mjekësisë bërthamore, radioterapisë dhe mjekësisë fizike, burimeve natyrore dhe mjekësore , ushqimi dhe bujqësia, mjedisi, mbrojtja nga rrezatimi dhe siguria bërthamore.

Në përputhje me inspektimin dhe verifikimin bërthamor, Agjencia trajton çështje të rëndësishme në lidhje me zhvillimet globale, të tilla si çështje që lidhen me Republikën Islamike të Iranit, Republikën Arabe Siriane dhe Republikën Demokratike të Koresë së Veriut.

Shqipëria në UNODC

Zyra e Kombeve të Bashkuara për Drogën dhe Krimin (UNODC) është organizata udhëheqëse në luftën globale kundër drogave të paligjshme dhe krimit ndërkombëtar. UNODC është themeluar në 1997 dhe vepron në të gjitha rajonet e botës përmes një rrjeti të gjerë të zyrave në terren. Ai mbështetet nga kontributet vullnetare, kryesisht nga qeveritë, për 90% të buxhetit të tij dhe ndihmon vendet anëtare në luftën kundër drogave të paligjshme, krimit dhe terrorizmit. Programi i vendit UNODC bazohet në shtyllat e mëposhtme:

· Fusha e projekteve të bashkëpunimit teknik për të rritur aftësitë e vendeve anëtare për të luftuar drogat e paligjshme, krimin dhe terrorizmin;

· Kërkime dhe studime shkencore për të zgjeruar njohuritë në lidhje me drogën dhe çështjet e krimit;

· Mbështetje normative për shtetet anëtare në ratifikimin dhe zbatimin e traktateve ndërkombëtare

· Zhvillimi i legjislacionit të brendshëm në fushën e drogës, krimit dhe terrorizmit.

Bashkëpunimi i Shqipërisë me UNODC përqendrohet në zbatimin e Programit Rajonal për Evropën Juglindore. Si pjesë e këtij programi, Qendra e Përbashkët e Kontrollit të Kontenierëve në Portin e Durrësit dhe një numër projektesh janë duke u zbatuar për parandalimin, trajtimin dhe kujdesin e varur nga droga. Në periudhën aktuale të programimit, 2016-2019, Programi Rajonal ka punuar në bazë të parimeve dhe politikave të përgjithshme të Kombeve të Bashkuara, veçanërisht SDG-të, dhe në përputhje me mandatin e UNODC. Përmes tre nën-programeve, Programi Rajonal 2016-2019 adresoi tema strategjike që lidhen me sundimin e ligjit; qeverisje e mirë (veçanërisht në fushat e krimit të organizuar dhe trafikimit të drogës, qenieve njerëzore dhe mallrave); kundërveprimi i pastrimit të parave; parandalimin dhe frenimin e korrupsionit; duke mbështetur zhvillimin e politikave dhe strategjive kombëtare të drogës dhe krimit dhe planet e tyre të zbatimit, në përputhje me kërkesat e BE-së, sipas Kapitujve 23 dhe 24 të acquis communautaire të BE-së; dhe për parandalimin, trajtimin dhe kujdesin ndaj ilaçeve, në përputhje me kërkesat e BE-së nën Kapitullin 28 të acquis communautaire të BE-së. Të tre nën-programet janë të bazuara në një qasje të përgjegjshme ndaj gjinisë dhe të drejtave të njeriut dhe ato përfshijnë:

· Kundër trafikimit të paligjshëm të trafikut të drogës dhe krimit të organizuar transnacional

· Forcimi i Drejtësisë Penale, Integritetit dhe Bashkëpunimit Ligjor

· Përmirësimi i parandalimit të përdorimit të substancave, trajtimi i çrregullimeve të përdorimit të drogës, dhe riintegrimi dhe kujdesi.

Shqipëria dhe UNIDO

Organizata e Kombeve të Bashkuara për Zhvillim Industrial (UNIDO) është themeluar në vitin 1966 dhe përbëhet nga 170 shtete anëtare. UNIDO synon të mbështesë zhvillimin industrial në mënyrë që të përmirësojë cilësinë e jetës në vendet në zhvillim. UNIDO operon përmes tre organeve kryesore: Konferencës së Përgjithshme, Bordit të Zhvillimit Industrial (IDB) dhe Komitetit të Programit dhe Buxhetit (PBC).

Bashkëpunimi i suksesshëm i Shqipërisë me UNIDO, ka filluar në vitin 1971, me një rekord të shkëlqyeshëm rezultatesh. Portofoli i UNIDO-s në Shqipëri është mbizotëruar nga aktivitetet teknike që lidhen me plotësimin e kërkesave të Protokollit të Montrealit për OSD. Përpjekjet për të diversifikuar fokusin rezultuan të suksesshme lidhur me ndjekjen e aktiviteteve për prodhimin më të pastër në kuadër të Programit "Një OKB" të KB, zhvillimin e sektorit privat, promovimin e investimeve etj.. Në të kaluarën, UNIDO ka implementuar rreth 50 projekte (kombëtare dhe rajonale) me më shumë se 5.5 milion dollarë amerikanë.

Shqipëria ka qenë anëtare e UNIDO-s që nga 19 Prill 1988. Në Qershor 2009, bashkëpunimi i Shqipërisë me UNIDO u zbatua në kuadrin e projektit "Një OKB", i cili u përqëndrua në dy projekte kryesore: Projekti "Prodhimi i Pastër" dhe "Projekti i Ozonit". Aktualisht, Shqipëria në bashkëpunim me UNIDO kanë hartuar zbatimin e programit kombëtar 2018-2022 i cili i kushtohet aktiviteteve të zhvillimit në tre përbërës:

· Konkurrencën industriale dhe hyrjen në treg;

· Punësimi produktiv dhe zhvillimi i ndërmarrësisë;

· Energji e qëndrueshme për përdorim produktiv dhe menaxhimin e mjedisit.

Në këtë drejtim, UNIDO implementon pesë projekte të asistencës teknike (kombëtare dhe rajonale) në vlerë prej mbi 2 milion dollarë amerikanë, në fushën e energjisë dhe mjedisit me fonde nga Austria, Sllovenia, Protokolli i Montrealit, GEF, One UN dhe UNIDO. Zonat e synuara përfshijnë biomasën për përdorim produktiv të NVM-ve, prodhimin me efikasitet të burimeve dhe më të pastra, përfundimin e HCFC, alternativat ODS, si dhe teknologjitë alternative të sigurta të ozonit.

Shqipëria në CTBTO

Organizata Gjithëpërfshirëse për Ndalimin e Testeve Bërthamore nuk është krijuar akoma, sepse traktati nuk është ratifikuar nga shtetet që janë përcaktuar si fuqi bërthamore ose fuqi e mundshme bërthamore. Traktati Gjithëpërfshirës i Ndalimit të Provave Bërthamore (CTBT) u prezantua për herë të parë në Asamblenë e Përgjithshme të SHBA, ku u miratua më 10 shtator 1996 dhe përfshin tre dispozita kryesore:

· Ndalimi i të gjitha shpërthimeve bërthamore kudo, nga kushdo.

· Hyrja në fuqi: CTBT do të hyjë në fuqi pasi të jetë nënshkruar dhe ratifikuar nga të gjitha 44 shtetet e listuara në Aneksin 2 të Traktatit.

· Vendosja e një regjimi global të verifikimit, përfshirë Sistemin Ndërkombëtar të Monitorimit (IMS) me forcë 337 objekte dhe një regjim inspektimi në vend.

Ndërkohë, Komisioni Përgatitor i CTBTO dhe Sekretariati i Përkohshëm Teknik, që kanë për qëllim të ndihmojnë Komisionin në zbatimin e detyrave të tij, është vendosur në Vjenë. Komisioni Përgatitor u krijua në 1996 dhe Shqipëria ka qënë anëtare e saj që prej këtij viti, më 27 Shtator 1996. Shqipëria ka ratifikuar Traktatin në 23 Prill 2003 dhe vazhdimisht bashkohet me thirrjet e komunitetit ndërkombëtar për hyrjen e tij në fuqi sa më shpejt të jetë e mundur. Aktualisht, Republika e Shqipërisë po bashkëpunon me CTBTO në lehtësimin e ngritjes së kapaciteteve të Institucionit të Gjeoshkencës në Universitetin Politeknik të Tiranës dhe Institutin e Fizikës Bërthamore në projekte trajnimi që lidhen me Qendrën Kombëtare të të Dhënave.