Deklaratë e Përgjithshme e Shqipërisë në sesionin e 219-të të UNESCO-s
Bordi Ekzekutiv
Dorëzuar nga Ambasadorja Besiana Kadare, Delegate e Përhershme e Shqipërisë në UNESCO, Përfaqësuese e Shqipërisë në Bordin Ekzekutiv

Zonja Kryetare e Bordit Ekzekutiv,
Zonja Presidente e Konferencës së Përgjithshme,
Zonja Drejtoreshë e Përgjithshme, të nderuar kolegë,
Shqipëria përputhet plotësisht me deklaratën që do të jepet nga Bashkimi Evropian (BE) dhe do të doja të shtoja vërejtjet e mëposhtme.
Ndërsa bota ndryshon me shpejtësi, sfidat ekzistenciale me të cilat përballemi aktualisht janë të lidhura nga një fije e përbashkët: imperativi për paqe, si mes nesh ashtu edhe me planetin tonë. Siç tha Sekretari i Përgjithshëm i Kombeve të Bashkuara, “paqja është lidhja që lidh”. Shqipëria mbetet e bindur se UNESCO luan një rol kryesor në nxitjen e paqes duke theksuar rolin e arsimit si një shtyllë themelore për paqen dhe sigurinë, duke rigjallëruar kulturën si forcë bashkuese, duke garantuar lirinë e shtypit dhe sigurinë e gazetarëve dhe duke forcuar roli i bashkëpunimit shkencor në diplomaci dhe ndërtimin e paqes.
Ndërsa i afrohemi Samitit të së Ardhmes, është e rëndësishme që UNESCO të përfshihet në mënyrë aktive në procesin e Samitit, në mënyrë që të promovojë rëndësinë e njohjes së ndikimit unik transformues të arsimit në të gjitha shtyllat e Paktit për të Ardhmen, duke krijuar kulturën si një e mirë publike globale, duke theksuar, ndër të tjera, qendrën e shkencave dhe rolin e tyre të domosdoshëm në politikëbërjen dhe forcimin e bashkëpunimit dixhital global. Duke u mbështetur në mbështetjen e gjatë të Shqipërisë për misionin e UNESCO-s, delegacioni ynë ka mbajtur një komunikim të ngushtë me kryeqytetin tonë dhe Misionin tonë në Kombet e Bashkuara për të mbrojtur këto pika kryesore gjatë negociatave për Paktin për të Ardhmen. UNESCO gjithashtu ka një rol të rëndësishëm për të luajtur në lidhje me shtyllën e paqes dhe sigurisë.
Kemi kënaqësinë të vërejmë se, që nga miratimi i rezolutës së Këshillit të Sigurimit të Kombeve të Bashkuara (2021), Organizata ka forcuar programin e saj për edukimin në raste urgjente (EiE). Puna e rëndësishme e kryer, veçanërisht në Ukrainë, dëshmon se Organizata me të drejtë ka një vend në terren si pjesë e përpjekjeve të Kombeve të Bashkuara në situata krize. Roli i saj është gjithashtu vendimtar për mbrojtjen e trashëgimisë kulturore, e cila synohet sistematikisht në pothuajse çdo konflikt.
Shqipëria vlerëson punën e UNESCO-s si një burim i vlefshëm dhe vetë Organizatën si një partner të denjë për shtetet anëtare në lundrimin e mundësive dhe sfidave të mëdha të paraqitura nga zhvillimi i inteligjencës artificiale (AI). Iniciativat e UNESCO-s që synojnë të nxisin një mjedis të favorshëm për inovacionet e AI duke mbrojtur të drejtat e njeriut, diversitetin dhe trashëgiminë kulturore, si dhe adresimin e sfidave etike që lidhen me qeverisjen e saj, janë jetike mes ndikimit në rritje të AI në shoqëritë tona.
Shqipëria do të vazhdojë të mbështesë përpjekjet e UNESCO-s për të çuar përpara barazinë gjinore duke promovuar gratë në shkencë, teknologji, inxhinieri dhe matematikë (STEM), duke luftuar dhunën me bazë gjinore dhe duke fuqizuar lidershipin e grave. Nëpërmjet qasjes së saj transformuese ndaj barazisë gjinore, UNESCO po luan një rol të rëndësishëm në ndërtimin e një shoqërie më gjithëpërfshirëse dhe të barabartë, ku gratë dhe vajzat mund të realizojnë plotësisht të drejtat dhe potencialin e tyre.
Shqipëria mbështet programin më të fundit të UNESCO-s për promovimin e lirisë shkencore dhe sigurinë e studiuesve shkencorë, si dhe thirrjen e saj për veprim, e cila do të kontribuojë në garantimin që shkencëtarët në rrezik mund të vazhdojnë punën e tyre jetike në një mjedis të sigurt. Programi gjithashtu duhet të kontribuojë në ndërtimin e më shumë besimit në shkencë dhe forcimin e lidhjes shkencë-politikë, e cila është thelbësore në botën e sotme.
Lidhur me Raportin e Zbatimit C/5, Shqipëria mirëpret përmirësimin e praktikave të raportimit të UNESCO-s, që synon t’u ofrojë Shteteve Anëtare një kuptim më të qartë të ndikimit të Organizatës. Përafrimi i narrativës së rezultateve me Objektivat Strategjike të UNESCO-s lehtëson një vlerësim më holistik të ndikimit afatgjatë, duke vlerësuar ecurinë e zbatimit të programit. Ne po presim me padurim një sistem të ri raportimi të orientuar drejt rezultateve me përgjigje më të mira të integruara, i cili duhet të sigurojë dëshmi më të mira të kontributeve unike të UNESCO-s dhe rëndësisë strategjike.
Shqipëria është e gatshme të bashkëpunojë me anëtarët e Bordit dhe Sekretariatin në përgatitjen e programit dhe buxhetit të ardhshëm katërvjeçar. Ai duhet të prezantojë ndryshime të rëndësishme dhe të nevojshme në mënyrën se si operon Organizata, të tilla si bërja e dokumentit C/5 më të orientuar drejt rezultateve dhe miratimi i një kuadri raportimi katërvjeçar. Këto ndryshime do t’u mundësonin shteteve anëtare të vlerësonin më mirë ndikimin real të Organizatës në terren.
Në lidhje me sfidat e menaxhimit financiar të Organizatës, Shtetet Anëtare dhe Sekretariati duhet të punojnë së bashku në transparencë të plotë për të identifikuar mënyrat për të përmirësuar menaxhimin e rrezikut dhe mekanizmat e kontrollit të shpenzimeve, bazuar në mësimet e nxjerra.
Në përfundim, zonja Kryetare, dëshiroj të theksoj se, si anëtare e sapozgjedhur e Bordit Ekzekutiv, Shqipëria është e përkushtuar të luajë një rol aktiv për të garantuar qeverisje të mirë, transparencë dhe llogaridhënie në Organizatë. Së bashku, ne duhet të fokusohemi në shfrytëzimin efektiv të ekspertizës dhe burimeve të UNESCO-s, qëllimi përfundimtar i së cilës është të bëjë një ndryshim real dhe pozitiv në jetën e njerëzve.