Intervista e Ambasadores Donika Hoxha për Diplomatic Spectrum me rastin e Festës Kombëtare.

1. Shkëlqesia Juaj, 28 Nëntori shënon ditën kombëtare të Shqipërisë - Ditën e Pavarësisë /1912/. Çfarë është për shqiptarët kjo ditë dhe si e festojnë?

Më 28 nëntor 1912, babai i kombit tonë, Ismail Qemali shpalli pavarësinë e Shqipërisë dhe ngriti flamurin shqiptar për herë të parë në qytetin bregdetar të Vlorës. Kjo ditë shënoi shkëputjen e Shqipërisë nga Perandoria Osmane pas gati 500 vjetësh. Shqipëria rifitoi lirinë e saj për të qenë një vend sovran dhe shqiptarët fituan të drejtën për të ndërtuar dhe transformuar atdheun e tyre.
Edhe këtë vit, ashtu si vitin e kaluar, pandemia ka kufizuar festimet tona dhe ditën tradicionale të tubimit, fishekzjarrëve, muzikës, ushqimeve, festave dhe qyteteve të veshura kuq e zi. Por, kjo ditë e rëndësishme do të festohet në çdo mënyrë.
Diaspora jonë në Nju Jork zakonisht organizon një paradë me flamurin me shqiponjën dykrenare të shfaqur dukshëm. Miqtë e jashtëm dhe alpinistët e kalojnë ditën në male duke shijuar pamjen dhe duke eksploruar natyrën.
Dhe nëse jeni adhurues i historisë, atëherë ka shumë të ngjarë të keni në plan një vizitë në vendlindjen e pavarësisë, në qytetin e Vlorës. Në Vlorë mund të vizitoni Monumentin e Pavarësisë në Sheshin e Flamurit, i projektuar nga Mumtaz Dhrami dhe ku mbahet ceremonia zyrtare e përkujtimit.
Në skajin jugor të Vlorës, pranë portit ndodhet Muzeu i Pavarësisë, i cili u ndërtua në vitin 1936 dhe është muzeu i parë i Shqipërisë. Muzeu është ndërtesa ku Qemali ngriti qeverinë e parë të Shqipërisë pas shpalljes së pavarësisë nga sundimi osman.
        2.Jeta vazhdon pavarësisht nga pandemia Covid-19 dhe ne të gjithë po përpiqemi të gjejmë forma të reja komunikimi. Në këto rrethana, si do ta festojë Ambasada këtë ditë të rëndësishme?
Ky është viti i tretë radhazi, që Ambasada duhej të ndryshonte festën tradicionale e kushtëzuar nga rrethana të ndryshme: në vitin 2019 për shkak të tërmetit që goditi Shqipërinë më 26 nëntor; ndërsa në vitin 2020 dhe 2021 për shkak të pandemisë. Kështu që, jemi përpjekur të mendojmë për mënyra të reja festimi në respektim të plotë të kufizimeve epidemiologjike.
Një panair me ekspozitë dhe produkte të hapura shqiptare do të mirëpresë miqtë bullgarë dhe shqiptarë si dhe turistët në parku Kristal në Sofje, në një atmosferë miqësore dhe të ngrohtë shqiptare.
Përfitoj nga ky rast të ftoj shqiptarët dhe miqtë bullgarë të bashkohen me ne dhe të kenë mundësinë të provojnë disa produkte të shijshme shqiptare të bëra në shtëpi dhe të përfitojnë një tur virtual falas për të vizituar Shqipërinë, më 28 Nëntor, në orën 11:00.
Përveç kësaj, ne kemi organizuar një konkurs vizatimi kushtuar "Ditës së Pavarësisë", "Ditës së Flamurit" dhe "Ditës së Shqipërisë" për përfaqësuesit tanë të rinj të diasporës shqiptare në Bullgari. Krijimtaria e tyre na ka mahnitur dhe juria do të ketë vështirësi në zgjedhjen e fituesit. Me siguri do të ketë një fitues dhe një dhuratë simbolike. Gjithashtu, punimet e fëmijëve do të shfaqen në ambientet e Ambasadës gjatë gjithë vitit dhe në rrjetet tona sociale.
Më e rëndësishmja, fokusi i këtij viti është diaspora shqiptare dhe ato do të jenë zëri i mesazhit përshëndetës për mediat sociale të Ambasadës.
        3. Cili është informacioni aktual për pandeminë në Shqipëri?
Shqipëria ka ecur mirë në kontrollin e situatës pandemike në të gjithë vendin. Së fundmi, Shqipëria raporton një rritje të lehtë të infeksioneve të reja ditore, por numri i viktimave mbetet i ulët. Nga ana tjetër, vaksinimi masiv vazhdon dhe që nga fillimi i fushatës së vaksinimit, autoritetet shëndetësore shqiptare kanë administruar gjithsej 2,646,720 doza vaksine.
Janë vaksinuar 2,000,004 persona, nga të cilët 1,047,822 me dozat e para; 924,194 me dozat e dyta dhe 28,088 me dozat e treta.
Vaksinimi është i hapur për të gjithë personat +16 vjeç si dhe fëmijët +12 vjeç me probleme të sistemit imunitar.
Vaksinimi ka nisur me dozën e tretë të vaksinës për personelin shëndetësor, për qytetarët +60 vjeç me sëmundje kronike dhe për personat +18 vjeç me imunosupresion. Fushata shqiptare e vaksinimit mund të konsiderohet e suksesshme.
        4. Si ndikoi Covid-19 në turizmin shqiptar, një nga prioritetet në zhvillimin ekonomik të vendit tuaj dhe ekonomisë shqiptare në tërësi?
Pandemia e Covid-19 pati një ndikim negativ në ekonominë shqiptare, por qeveria dhe autoritetet shqiptare vepruan me shpejtësi dhe morën masa për të zbutur efektet negative të kufizimeve në ekonomi. Sigurisht, ndikimi ekonomik dhe social afatgjatë dhe afatmesëm do të varet kryesisht nga dobësitë ekonomiko-sociale para-ekzistuese dhe qëndrueshmëria e politikave. Në veçanti, Shqipëria pësoi një reduktim të shkëmbimit tregtar dhe financimit global si dhe dobësim të sektorit të turizmit.
Por, viti 2021 shënon një rikthim të mirë për ekonominë dhe turizmin shqiptar. Këtë vit, pavarësisht pandemisë dhe për faktin se vendi im ishte një Covid free për sezonin veror, Shqipërinë e vizituan 4,668,957 turistë.
Raporti i Parashikimit Ekonomik të Vjeshtës 2021 i Komisionit Evropian konfirmon se "një rimëkëmbje ekonomike më e shpejtë se sa pritej është nxitur nga një rikthim i fortë i turizmit nga vendet fqinje si dhe nga rritja e lartë e investimeve dhe një rikuperim i konsumit privat". Sipas raportit, ekonomia e Shqipërisë pritet të rritet me 6.9% deri në fund të vitit 2021, 2.9% më shumë se sa parashikohej më parë. Në vitin 2020 për shkak të pandemisë Covid-19 dhe pasojave të vazhdueshme nga tërmeti i nëntorit 2019, ekonomia e Shqipërisë ra me 4%.
Drejtuesit kryesorë të rritjes ekonomike përfshijnë konsumin privat i cili u rrit me 4.5% në 2021 dhe 3.5% në 2022. Rritja e konsumit publik parashikohet të arrijë në 2.5% në 2021 dhe 2.1% në 2022. Kjo është një rritje e mirë nga 1.6% vitin e kaluar .
Në të gjithë BE-në, Komisioni parashikoi rritje ekonomike prej rreth 5% deri në fund të vitit, që do të thotë se Shqipëria po ecën më mirë se shumë nga fqinjët e saj.
        5. Kur erdhët si ambasadore, thatë se Shqipëria do të bëhet më e njohur në Bullgari dhe me punën tuaj aktive e keni arritur atë. A ndikoi kjo në bashkëpunimin ekonomik mes dy vendeve?
Shqipëria dhe Bullgaria janë dy vende mike, të cilat po njohen më shumënjëri-tjetrin vitet e fundit. Ne ndajmë mirëkuptim dhe vlera në kontekstin e BE-së, NATO-s, OKB-së dhe më shumë. Ndërtimi i urave njerëzore nuk është një mision i thjeshtë, por ne kemi arritur ta bëjmë Shqipërinë më të njohur për miqtë tanë bullgarë dhe gjithashtu ta bëjmë të njohur Bullgarinë për shqiptarët. Pandemia na detyroi të kufizohemi dhe të gjejmë mënyra të reja bashkëpunimi dhe të fokusojmë prioritetet tona në rajon. Në këtë drejtim, do të thosha se pandemia ndihmoi në rizbulimin e partnerëve të rinj të vjetër ekonomikë.
Në këto 3 vite, kontaktet ekonomike kanë shfaqur reagime pozitive, kompanitë shqiptare kanë shfaqur interes për partneritet dhe investim për të zgjeruar tregun e tyre. Forcimi i tregut rajonal duhet të jetë prioriteti ynë kryesor dhe ne duhet të punojmë ngushtë dhe më fort për të arritur rezultate dhe për të ndërtuar partneritete afatgjata.
Së fundmi, ministrat e transportit të Shqipërisë, Bullgarisë dhe Maqedonisë së Veriut nënshkruan një memorandum për t'u angazhuar për transport të qëndrueshëm përgjatë Korridorit VIII, për të krijuar një axhendë të përbashkët për të promovuar këtë Korridor, i cili i shërben jo vetëm këtyre 3 vendeve, por gjithë Ballkanit Perëndimor.
Në këtë periudhë të shkurtër, besoj se të dyja vendet kanë thelluar bashkëpunimin dhe kemi arritur të nënshkruajmë disa marrëveshje në fushën e turizmit, të mjedisit dhe menaxhimit të ujërave, të sigurisë dhe jemi në përfundim të më shumë marrëveshjeve dhe programeve të bashkëpunimit në fushën e mbrojtjen sociale dhe arsimin, shkencën dhe kulturën.
        6. Trashëgimia e pasur kulturore dhe historike dhe traditat e gjalla popullore në Shqipëri janë padyshim një nga thesaret më të mëdha të saj. Me cilët elementë të tyre jeni krenarë dhe doni t'ua tregoni bullgarëve?
Shqipëria dhe Bullgaria kanë më shumë veçori që i bashkojnë nga sa prisja. Meqë jam këtu prej 3 vitesh, kam kuptuar se kemi shumë për të eksploruar për njëri-tjetrin, veçanërisht në aspektin kulturor dhe historik.
Do të doja që bullgarët të njiheshin me muzikën popullore shqiptare, iso-polifoninë e përfshirë në listën e trashëgimisë kulturore jomateriale të UNESCO-s dhe kërcimin tipik malor nën ritmet e "tupanit" nga Tropoja ("Kcimi i bjeshkës me tupan i Tropojës") .
Gjithashtu, uroj që bullgarët ta dinë se kostumet tona tradicionale janë shumë të ngjashme. Rita Ora, këngëtarja e njohur me origjinë shqiptare ka xhiruar një video në Bullgari e veshur me kostume tradicionale shqiptare. Një nga elementët e veshjes quhet xhubleta, të cilën Shqipëria po punon për ta regjistruar si vlera të Trashëgimisë Botërore për aftësitë dhe njohuritë unike dhe mënyrat e përdorimit. Ajo ia dhuroi kostumin muzeut të etnografisë së Tiranës, i rinovuar së fundmi.
Sigurisht që ka më shumë elementë që ne ndajmë dhe është misioni im që të eksploroj dhe transmetoj njohuritë rreth tyre tek qytetarët bullgarë dhe shqiptarë.
        7. Këtu në Ballkan, njerëzit janë aq të afërt në mentalitet. Çfarë ngjashmërish mendoni se kanë bullgarët dhe shqiptarët?
Shqiptarët dhe bullgarët udhëhiqen nga humanizmi dhe demokracia, të gatshëm të bëjnë më të mirën për prosperitetin dhe mirëqenien e vendeve të tyre. Besoj se jo vetëm ndajmë vlerat evropiane dhe demokratike, por ne kujdesemi plotësisht për qytetarët tanë dhe sfidat e tyre, kur jetojnë dhe studiojnë jashtë vendit.
Si vende të Ballkanit, ne vlerësojmë familjen dhe miqësinë, të cilat janë thelbësore për mirëqenien e një shoqërie demokratike.
        8. Marrëdhëniet dypalëshe mes Shqipërisë dhe Bullgarisë kanë një histori që nga viti 1922. Si do t'i përkufizonit me pak fjalë këto marrëdhënie?
Marrëdhëniet diplomatike ndërmjet Shqipërisë dhe Bullgarisë u vendosën në prill 1913 dhe më 10 tetor 1922 Konstadtin Boshniak paraqiti Letrat Kredenciale si Kryetar i Legatës Shqiptare në Sofje. Në mars të vitit 1954, Shqipëria dhe Bullgaria i ngritën marrëdhëniet e tyre diplomatike në nivelin e ambasadave. Nga fillimi i viteve '60 e në vazhdim ambasadat e dy vendeve tona drejtoheshin nga të Ngarkuarit me Punë. Më 25 janar 1988 u lidh marrëveshje për shkëmbimin e ambasadorëve.
Marrëdhëniet mes dy vendeve tona kanë tradita të gjata dhe kontaktet mes njerëzve tanë janë të mira dhe intensive. Traktati dypalësh për Miqësinë dhe Bashkëpunimin ofron bazën ligjore për zhvillimin bashkëkohor të marrëdhënieve tona. Marrëdhëniet dypalëshe kanë evoluar ndjeshëm vitet e fundit dhe kontaktet e nivelit të lartë po mbahen rregullisht.
3 vitet e fundit kanë shënuar shkëmbime në nivelin më të lartë. Presidenti i Republikës së Bullgarisë, Rumen Radev zhvilloi një vizitë shtetërore në Tiranë në mars të vitit të kaluar, ndërsa Kryeministri i Shqipërisë, Edi Rama vizitoi Sofjen në qershor të këtij viti. Më tej, kemi pasur vizita të Ministrit të Jashtëm, Kryenegociatorit, Ministrit të Energjisë dhe Infrastrukturës, Ministrit të Kulturës e jo vetëm në nivele dhe fusha të ndryshme. Siç përmend amë lart, janë lidhur disa marrëveshje, që do të forcojnë marrëdhëniet tona dhe do të thellojnë lidhjen midis administratave tona.
        9. Diaspora shqiptare në Bullgari ka një prani të rëndësishme. Si po zhvillohet për momentin?
Diaspora shqiptare në Bullgari është shumë e vogël në krahasim me vendet e tjera të rajonit, por është një urë lidhëse për njerëzit dhe administratat tona. Zakonisht diaspora shqiptare në Bullgari lidhet me Mandricën, i vetmi fshat me origjinë shqiptare këtu, i cili u themelua në vitin 1636 nga ortodoksët shqiptare që kishin shërbyer në ushtrinë osmane. Në fillim të shekullit të 20-të fshati kishte në rreth 3,500 banorë, ndërsa sot Mandritsa është një fshat i vogël me rreth 70 banorë, disa prej të cilëve flasin edhe sot një dialekt të theksuar të gjuhës shqipe, toskërisht.
Ndërkohë, në Shqipëri njihet minoritet ibullgar, i cili flet një gjuhën e vjetër bullgare. Të dy këto dy komunitete shërbejnë si një urë lidhëse për afrimin e dy vendeve dhe dy popujve.
Në ditët e sotme studentët po e ruajnë frymën e diasporës sonë në Bullgari dhe numri i tyre po rritet nga pak nga viti në vit. Kjo është një qasje pozitive për të studiuar në rajon dhe në një vend mik, i cili mirëpret ngrohtësisht studentët shqiptarë.
        10. Nga ky tetor, rrugica qendrore në parkun e qytetit të Belshit, Shqipëri, mban emrin e artistes së njohur bullgare me rrënjë shqiptare Lika Yanko. Çfarë mundësish të reja për bashkëpunim kulturor shihni dhe dëshironi të zhvilloni në vazhdim?
Lika Janko ka lindur në Sofje dhe fati i prindërve të saj është i lidhur pazgjidhshmërisht me Shqipërinë. Veprat e saj janë të ndikuar nga artistët francezë, Van Gogh, kultura bullgare dhe shqiptare. Prandaj, ishte një iniciativë e bukur për t'i vënë emrin një vendi që është shumë afër qytetit nga erdhën prindërit e artistes së madhe. Në të njëjtin vend, qeveria bullgare ka financuar projektin për ndërtimin e ndriçimit rrugor LED "Rruga All-in One Solar Lights LED", në kuadër të Asistencës Zyrtare për Zhvillim.
Gjithnjë e më shumë mundësi janë përpara nesh. Jemi duke punuar për të përmbyllur një Program bashkëpunimi në fushën e arsimit, shkencës dhe kulturës. Programi zgjeron bashkëpunimin në sferën e kulturës duke përfshirë televizionin, bashkimin mes shkrimtarëve dhe botuesve, shkëmbimin e përvojave etj.
Po punohet me shumë iniciativa të tjera. Do të doja të përmendja një me Sofa Filharmonic për të prezantuar para muzikdashësve bullgarë dy artiste shumë të talentuara shqiptare, Laura Llozi dhe Klaudio Zoto vitin e ardhshëm. Planifikojmë të bashkëpunojmë për sezonin veror 2022 dhe për sezonin e ri 2023. Së fundmi, Llozi ishte pjesë e koncertit të pianistit të njohur botëror Lang Lang.
Vullneti për më shumë ekziston, por duhet të punojmë pak më shumë dhe të kemi rezultate konkrete.
       11. Më 28 nëntor 2018, pikërisht në ditën e festës kombëtare, keni dorëzuar Letrat Kredenciale te Presidenti bullgar. Në tre vitet e mandatit tuaj, ju e keni njohur edhe më mirë vendin tonë. Çfarë ju befasoi dhe ju bëri përshtypje?
Ka qenë një surprizë zbulimi i Bullgarinë, panorama e saj të mrekullueshme e gjelbër, e mbuluar me pyje dhe male. Eshtë e panevojshme të thuhet se ato janë të shkëlqyera për ski, alpinizëm dhe shëtitje.
Kam mësuar alfabetin cirilik. Bullgarët janë zakonisht të sjellshëm dhe të vëmendshëm ndaj të huajve dhe kjo është një cilësi, që ne e ndajmë.
Ka shumë histori në vendin tuaj që është shumë interesante për t'u zbuluar. Ato ju sjellin të njihni ndikimin e shumë qytetërimeve, që kanë formuar bullgarët modernë. Është bukur ta zbulosh atë gjithashtu duke vizituar vendet kulturore të UNESCO-s si kisha e Boyana në malin Vitosha, Manastiri i Rilës, varri trak i Kazanlak dhe më shumë. Një nga qytetet që më pëlqen më shumë është Plovdiv me historinë e tij shumë të lashtë.
Para se të vija këtu, nuk e dija që Bullgaria ishte vendi i trëndafilit dhe një nga prodhuesit më të mëdhenj të vajit të trëndafilit në botë.